Ψυχοσωματικά Συμπτώματα & Παθήσεις: Αντιμετώπιση μέσω της Σωματικής και Σχεσιακής Ψυχοθεραπείας

Michael Soth, διεθνώς αναγνωρισμένος ψυχοθεραπευτής, επόπτης και εκπαιδευτής με περισσότερα από 40 χρόνια εμπειρίας.

Ο Michael Soth είναι ένας συνθετικός-σχεσιακός-σωματικός ψυχοθεραπευτής, εκπαιδευτής και επόπτης, ο οποίος σπούδασε, έζησε και εργάστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 1982 μέχρι το 2021. Κατά τη διάρκεια αυτών των 40 ετών έχει διδάξει σε πολλά εκπαιδευτικά σεμινάρια συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας, ενώ παράλληλα εργάστηκε ως Διευθυντής Εκπαίδευσης στο Κέντρο Σωματικής Ψυχοθεραπείας Chiron.

Κληρονομώντας έννοιες, αξίες και τρόπους εργασίας τόσο από την ψυχαναλυτική όσο και από την ανθρωπιστική παράδοση, ενδιαφέρεται για τη θεραπευτική σχέση ως μια ψυχοσωματική διεργασία μεταξύ δύο ανθρώπων που είναι ταυτόχρονα πληγωμένοι και ολόκληροι.
Στη δουλειά και στη διδασκαλία του, συνθέτει ένα ασυνήθιστα ευρύ φάσμα ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, εργαζόμενος προς την κατεύθυνση της πλήρους ενσωμάτωσης όλων των θεραπευτικών μεθόδων και προσεγγίσεων, η καθεμία με τα δώρα, τη σοφία και την εξειδίκευσή της, καθώς και με τις σκιώδεις πτυχές, τις πλάνες και τις περιοχές της λήθης της.

Η αρχική του εκπαίδευση στο Chiron στις αρχές της δεκαετίας του 1980 περιελάμβανε μια σταθερή βάση στην θεραπεία Gestalt, μέσω του πρώιμου μέντορά του Rainer Pervöltz, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί στη Gestalt στις ΗΠΑ. Έκτοτε, χρησιμοποιεί τις αρχές της Gestalt και την άδεια καρέκλα ως σημαντικό μέρος της εργασίας του με άτομα, ζευγάρια και ομάδες.

Έχει γράψει πολυάριθμα άρθρα στον χώρο της ψυχοθεραπείας και είναι συχνός εισηγητής σε συνέδρια. Είναι συνεκδότης του εγχειριδίου "Handbook of Body Psychotherapy and Somatic Psychology", που εκδόθηκε το 2015.

Το 2021 εγκατέλειψε το Ηνωμένο Βασίλειο και τώρα ζει κοντά στο τροπικό δάσος στην Κεντρική Αμερική, όπου συνεχίζει να εργάζεται διαδικτυακά, καθώς και να χτίζει ένα βιώσιμο κέντρο, το οποίο θα φιλοξενεί εργαστήρια και εκπαιδεύσεις στο μέλλον.

Μερικοί από τους πιθανούς εκπαιδευτικούς στόχους:

• Να οξύνετε και να βελτιώσετε την ικανότητα αντίληψής σας για τις μη λεκτικές διαδικασίες γενικά και ειδικότερα για εκείνες που σχετίζονται με το σύμπτωμα.
• Να αρχίσετε να κατανοείτε την αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ σώματος και νου και την ολιστική βάση της ψυχοσωματικής σύνδεσης.
• Να μάθετε να παρατηρείτε και να παρακολουθείτε τη "φόρτιση" του ψυχοσώματος του θεραπευόμενου, καθώς και τους μηχανισμούς με τους οποίους αραιώνεται η "φόρτιση" και πώς εντέλει αυτή η σύγκρουση εκφράζεται.
• Να μάθετε να αντιλαμβάνεστε το σύμπτωμα στο πλαίσιο της χαρακτηρολογικής οργάνωσης του θεραπευόμενου.
• Να κάνετε βήματα προς την αναγνώριση της ατμόσφαιρας, της αφήγησης και της δυναμικής της σχέσης σώματος-νου του θεραπευόμενου.
• Να κατανοήσετε το πλαίσιο των δέκα τρόπων αντιμετώπισης του συμπτώματος και να μάθετε να το εφαρμόζετε στην πράξη, ώστε να είστε σε θέση να εντοπίζετε τον κυρίαρχο τωρινό τρόπο σχέσης με το σύμπτωμα που εκδηλώνει ο θεραπευόμενος.
• Να αρχίσετε να εκτιμάτε τη συμβολική επικοινωνία του σώματος στην ασθένεια και την ποιητική ψυχολογία του σώματος που ονειρεύεται (dreambody).
• Να μάθετε πώς να διευκολύνετε την εδώ και τώρα εξερεύνηση του συμπτώματος με τη "βιωμένη αίσθηση”.

10 Τρόποι Αντιμετώπισης του Συμπτώματος

Η θέση του θεραπευτή: "Δεν είμαι γιατρός.”

Παρόλο που οι σύμβουλοι και οι ψυχοθεραπευτές παραδοσιακά αναμένεται να εστιάζουν κυρίως στη συναισθηματική, νοητική και λεκτική επικοινωνία, πολλοί θεραπευόμενοι αναπόφευκτα φέρνουν τα σωματικά ή ψυχοσωματικά τους συμπτώματα στη θεραπεία.

Εξάλλου, το να είσαι άρρωστος και να υποφέρεις από συμπτώματα και σωματικό πόνο πολύ γρήγορα ξεπερνάει το ίδιο το σώμα και γίνεται και συναισθηματικό ζήτημα. Η αρρώστια μάς κάνει να παλινδρομούμε· τείνουμε να νιώθουμε αβοήθητοι, φοβισμένοι ή εκτός ελέγχου και οι περισσότεροι από εμάς καταλήγουμε να έχουμε μεγαλύτερη ανάγκη από συναισθηματική υποστήριξη. Ως θεραπευτές, δεν διστάζουμε φυσικά να προσφέρουμε αυτή την υποστήριξη, και αυτό από μόνο του είναι αρκετά απλό.

Όταν τα συμπτώματα και η αρρώστια έρχονται στο δωμάτιο της θεραπείας

Ωστόσο, αυτό το εργαστήριο ασχολείται με εκείνες τις καταστάσεις όπου η θεραπευτική εργασία ξεπερνά την καθαρή συναισθηματική υποστήριξη και ο θεραπευτής μπαίνει στο δύσκολο έδαφος της ψυχοσωματικής σύνδεσης. Συχνά, δεν γίνεται να μην αναγνωρίσουμε ότι το ψυχολογικό και το σωματικό δεν μπορούν να παραμείνουν καθαρά διαχωρισμένα, αλλά βρίσκονται σε έναν συνεχή συν-δημιουργικό βρόχο αμοιβαίας ανατροφοδότησης, τόσο στην ασθένεια όσο και στην υγεία. Ο ψυχισμός ενσαρκώνεται και η ασθένεια είναι μια διαδικασία του ψυχοσώματος: η συναισθηματική σύγκρουση δημιουργεί μυϊκή ένταση και στρες· το τραύμα δημιουργεί έντονη νευροβιολογική ενεργοποίηση που επηρεάζει το ορμονικό και το ανοσοποιητικό μας σύστημα μέχρι τη μικροβιολογία κάθε κυττάρου. Οι ψυχικές μας καταστάσεις εκδηλώνονται και χαρτογραφούνται στο σώμα μας και η κατάσταση του σώματός μας, με τη σειρά της, διαμορφώνει και καθορίζει τη συναισθηματική και νοητική μας ικανότητα. Είναι πλέον καλά τεκμηριωμένο ότι το πρώιμο αναπτυξιακό τραύμα μπορεί να δημιουργήσει μια δια βίου εσωτερική ατμόσφαιρα του ψυχοσώματος που είναι επιζήμια για τη σωματική υγεία και αποτελεί προγνωστικό παράγοντα χρόνιων ασθενειών και ψυχοσωματικών συμπτωμάτων αργότερα στη ζωή.

Επειδή η συναισθηματική και ψυχική ευεξία είναι τόσο αλληλένδετη με τη σωματική υγεία, μήπως ο θεραπευόμενος έχει δίκιο όταν φέρνει την ασθένεια, τα σωματικά συμπτώματα και τον σωματικό πόνο του στον θεραπευτή;

Το ναρκοπέδιο της ψυχοσωματικής σύνδεσης

Πώς μπορεί λοιπόν ο χώρος της θεραπείας να διατηρήσει το έργο του και να επικεντρωθεί μόνο στις ψυχολογικές διεργασίες ως εντελώς ξεχωριστές από το σώμα και τις τάσεις του να εκδηλώνει τις συναισθηματικές και ψυχικές υποκειμενικές πραγματικότητες; Πώς μπορεί ο θεραπευτής να κλείνει τα μάτια στο στοιχείο του συναισθηματικού πόνου που ενυπάρχει στα ψυχοσωματικά συμπτώματα και στην ασθένεια;

Όπως γνωρίζουν πολλοί θεραπευτές, αυτό μπορεί να γίνει ένα ναρκοπέδιο: από τη μία πλευρά ο θεραπευόμενος αισθάνεται εύκολα κατηγορούμενος και ντροπιασμένος, σαν το μήνυμα να είναι ότι ο ίδιος δημιούργησε το σύμπτωμά του και είναι υπεύθυνος γι' αυτό. Σε αντίδραση απέναντι σε αυτή την κοινή ενοχή και ντροπή, πολλοί θεραπευόμενοι αισθάνονται ανακουφισμένοι από την ιδέα ότι η ασθένειά τους είναι μια καθαρά οργανική, γενετική, τυχαία σωματική πάθηση που μπορεί να συμβεί στον καθένα και δεν έχει καμία απολύτως συναισθηματική αντιστοιχία. Η πρώτη κατηγορία θεραπευόμενων αισθάνονται απόλυτα υπεύθυνοι για το δικό τους σύμπτωμα με έναν υπερβολικά παράλογο τρόπο, ενώ η δεύτερη κατηγορία αρνούνται κάθε σύνδεση και ευθύνη εξίσου με έναν υπερβολικά παράλογο τρόπο.

Η ενασχόληση με το πρόβλημα σώμα-ψυχή στην υγεία και την ασθένεια

Ως θεραπευτές παγιδευόμαστε και εμπλεκόμαστε σε αυτούς τους δυϊσμούς που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού κόσμου του θεραπευόμενου. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε να εμπλακούμε σε αυτές τις διχοτομίες, χωρίς ο θεραπευόμενος να αισθανθεί ότι έχουμε απομακρυνθεί σε μια άνετα ασφαλή, αποστασιοποιημένη θέση, όπου περιοριζόμαστε να ασχολούμαστε με τον ψυχισμό και αφήνουμε το ιατρικό επάγγελμα να ασχοληθεί με το σώμα. Ο θεραπευόμενος θα αισθανθεί ότι αυτή είναι μια τεχνητή διάκριση που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην ψυχοσωματική ολότητα της εμπειρίας του. Μπορεί να αισθανθεί ότι η φροντίδα μας τον “κρατάει” μόνο αν σχετιζόμαστε ενεργά με την ολότητα της πραγματικότητάς του και με ό,τι έχει σημασία γι' αυτόν. Ο σωµατικός πόνος και τα συµπτώµατα, η ψυχοσωµατική νόσος και η ασθένεια αποτελούν σηµαντικό µέρος της ανθρώπινης κατάστασης, και οι θεραπευόμενοί µας έχουν ανάγκη να ασχοληθούµε μαζί τους βαθιά και µε επάρκεια.

Η εγκυρότητα της ψυχοσωματικής σύνδεσης

Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι το συναισθηματικό στρες συμβάλλει στην προέλευση ορισμένων ασθενειών, όπως η υπέρταση, τα προβλήματα στο στήθος και την καρδιά, οι πεπτικές ασθένειες, τα συμπτώματα του ανοσοποιητικού συστήματος. Με πολλά άλλα ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως όλα τα είδη πόνου, οι εμβοές, η αϋπνία, η χρόνια κόπωση και πολλά άλλα ανεξήγητα συμπτώματα, είναι γνωστό ότι η ένταση του πόνου μπορεί να βελτιωθεί μέσω ψυχολογικής θεραπείας που αφορά τη ρύθμιση και την έκφραση των συναισθημάτων και την αποφόρτιση του νου.

Το άγχος είναι ο γενικός όρος που υποτίθεται ότι εξηγεί την επίδραση της ψυχολογικής κατάστασης του σώματος-συναισθήματος-μυαλού μας στην ασθένεια. Ωστόσο, αυτό που είναι λιγότερο κατανοητό, είναι το πώς το ψυχόσωμά μας δεν ανταποκρίνεται μόνο στο στρες της τρέχουσας κατάστασης και του τρόπου ζωής μας, αλλά μεταφέρει συσσωρευμένο στρες από το παρελθόν, που φτάνει μέχρι την παιδική ηλικία. Μια ολιστική και βιοκοινωνική-ψυχολογική κατανόηση του στρες πρέπει να περιλαμβάνει τα δια βίου μοτίβα του ψυχοσώματος, συμπεριλαμβανομένων των αναπτυξιακών τραυματισμών και τραυμάτων (αυτό που ο Βίλχελμ Ράιχ αρχικά ονόμασε χαρακτηροδομές).

Μερικές φορές οι θεραπευόμενοι φέρνουν την ψυχοσωματική ασθένεια ως θέμα στη θεραπεία, μερικές φορές αυτά τα συμπτώματα στην πραγματικότητα εξελίσσονται σε άμεση ανταπόκριση στην εξελισσόμενη θεραπευτική διαδικασία και ο θεραπευτής εμπλέκεται σε αυτά, π.χ. "Μετά την τελευταία συνεδρία είχα πονοκέφαλο για τρεις μέρες!”.

Άμεσες συνδέσεις με σωματικές αισθήσεις και συμπτώματα καθώς και με την εικόνα του σώματος έρχονται στο προσκήνιο ως μέρος της δουλειάς μας στις συνεδρίες καθημερινά, με πάρα πολλούς τρόπους: απτοί πόνοι, εντάσεις, τρέμουλο, δυσκολίες στην αναπνοή (υπεροξυγόνωση, άσθμα), η σωματική πλευρά αφόρητων συναισθημάτων όπως ο πανικός, η οργή ή ο τρόμος. Υπάρχουν προφανείς σωματικές πτυχές στην παρουσίαση θεμάτων όπως οι διατροφικές διαταραχές ή οι εξαρτήσεις. Και έπειτα υπάρχουν οι ψυχολογικές επιπτώσεις πραγματικών, μερικές φορές ανίατων, ασθενειών και ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και δυσφορίας.

Η σύνθεση των σωματικών και σχεσιακών τρόπων εργασίας

Πώς εργαζόμαστε με αυτά τα θέματα και συμπτώματα στην ψυχοθεραπεία; Ποιοι βιωματικοί τρόποι εργασίας είναι στη διάθεσή μας, ώστε να συμπεριλάβουμε την "βιωμένη αίσθηση" του θεραπευόμενου, τις σωματικές καταστάσεις του εαυτού του, την επίγνωση και τις αισθήσεις του σώματός του, τη φυσιολογική του εμπειρία στην αλληλεπίδρασή μας μαζί του;

Συμπεριλαμβάνοντας σωματικά προσανατολισμένους τρόπους εργασίας στις ομιλούσες θεραπείες, μπορούμε να μάθουμε να δουλεύουμε με πολλά από αυτά τα συμπτώματα πιο άμεσα, πιο βαθιά και πιο αποτελεσματικά (καθώς και να μάθουμε να αναγνωρίζουμε καταστάσεις όπου η ελπίδα της "θεραπείας" της ασθένειας μέσω της ψυχολογίας είναι μια παράλογη εξιδανίκευση).

Αυτό το εργαστήριο CPD (Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης) έχει σχεδιαστεί για να διευρύνει την κατανόησή σας για τη σύνδεση σώματος-ψυχής, καθώς και για να προσφέρει ένα ευρύ φάσμα δημιουργικών και σωματικά προσανατολισμένων τεχνικών που μπορείτε να συμπεριλάβετε στην πρακτική σας.

Θα σας δώσει ένα πλαίσιο για να σκεφτείτε τον ρόλο του σώματος, όπως αυτός ταιριάζει με το δικό σας στυλ θεραπευτικής εργασίας, με βάση τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους οι θεραπευόμενοι καθώς και οι θεραπευτές σχετίζονται με το "σύμπτωμα". Καθ' όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου, θα χρησιμοποιήσουμε παιχνίδι ρόλων με πραγματικά ζητήματα και διλήμματα που θα ανακύψουν από τους θεραπευόμενούς σας. Θα προσδιορίσουμε επίσης και θα εξασκηθούμε σε τρόπους με τους οποίους μπορείτε να διερευνήσετε τη συναισθηματική λειτουργία και το "νόημα" του σωματικού συμπτώματος ή της ασθένειας του θεραπευόμενού σας.

Οι 10 τρόποι αντιμετώπισης του (ψυχοσωματικού) συμπτώματος

Ο Michael Soth ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με την ψυχολογική και σωματική σύνδεση της ασθένειας και των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Στη δεκαετία του 1990 ξεκίνησε ένα πρόγραμμα με τίτλο "Η ψυχή στην ασθένεια", προσφέροντας μια συνθετική ψυχοθεραπευτική αντίληψη, αντλώντας από τη σοφία που έχουν συσσωρεύσει οι διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις σχετικά με την ασθένεια, τόσο από άποψη θεωρητικής κατανόησης όσο και από άποψη πρακτικών τρόπων εργασίας.

Έχει οργανώσει πολλές φορές σεμινάρια CPD για θεραπευτές με θέμα την "Εργασία με την ασθένεια" και έχει αναπτύξει έναν σχεσιακό και σωματικό τρόπο ενασχόλησης με το ψυχόσωμα του θεραπευόμενου. Το 2005 παρουσίασε για πρώτη φορά το μοντέλο του "10 τρόποι σχέσης με το σύμπτωμα", το οποίο αφορά τη σχέση του ίδιου του θεραπευόμενου με το σύμπτωμά του, καθώς και μια επισκόπηση των διαφορετικών στάσεων των θεραπευτών στις διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις που αντιστοιχούν σε κάθε έναν από τους τρόπους σχέσης με το σύμπτωμα. Αυτοί οι δέκα τρόποι αντιμετώπισης του συμπτώματος, συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων θεωρητικών αντιλήψεων, καθώς και των μεθόδων και τεχνικών παρέμβασης, θα αποτελέσουν το βασικό πλαίσιο αυτού του εργαστηρίου.

Το πλαίσιο αυτό είναι πλέον σχεδόν 30 ετών και έχει αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου. Βασίζεται στην αρχή ότι και οι δέκα διαφορετικοί τρόποι συσχέτισης με το σύμπτωμα είναι θεραπευτικά έγκυροι, αλλά όλοι τους είναι επίσης περιορισμένοι και ημιτελείς, και όλοι τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν αμυντικά και επομένως να γίνουν παραπλανητικοί και -σε διάφορους βαθμούς- επικίνδυνοι. Μόνο η ολοκληρωμένη σύνθεση των πολύ διαφορετικών, ενίοτε αντιφατικών αλλά εξίσου έγκυρων τρόπων αντιμετώπισης του συμπτώματος αναδεικνύει το πλήρες δυναμικό τους. Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, θα διευκρινίσουμε ποιοι είναι αυτοί οι δέκα διαφορετικοί τρόποι αντιμετώπισης, πώς να είστε ευαίσθητοι απέναντι σε κάθε έναν, καθώς επίσης και ευέλικτοι στο να επιλέγετε τον κατάλληλο ανάμεσά τους.

Αυτό απαιτεί την εκτίμηση όλων των διαφορετικών τεχνικών και ιδεών που έχουν αναπτύξει οι διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις τα τελευταία 100 χρόνια σε σχέση με την ασθένεια. Αντλώντας από ένα ευρύ φάσμα ανθρωπιστικών και ψυχαναλυτικών προσεγγίσεων (συμπεριλαμβανομένης της σωματικής ψυχοθεραπείας, της ψυχολογίας της διεργασίας, των διαφόρων σχολών ψυχανάλυσης και των Γιουνγκιανών κατευθύνσεων), καθώς και από το ολιστικό παράδειγμα που διέπει τις περισσότερες εναλλακτικές θεραπείες, θα συνθέσουμε μια διεπιστημονική ψυχοσωματική προσέγγιση, η οποία είναι εφαρμόσιμη στο πλαίσιο της θεραπευτικής σχέσης όπως την ξέρουμε στη συμβουλευτική και στην ψυχοθεραπεία.

Μορφή, μαθησιακό περιβάλλον και πεδίο εφαρμογής του Σαββατοκύριακου

Αυτό θα είναι ένα διαδικτυακό Σαββατοκύριακο μέσω της πλατφόρμας Zoom, που διοργανώνεται στην Ελλάδα για Έλληνες θεραπευτές, αλλά θα λάβει χώρα στα αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά, επομένως προσκαλούνται όλοι οι αγγλόφωνοι θεραπευτές από όλο τον πλανήτη.

Το έργο και τα εργαστήρια του Michael Soth είναι συνθετικά, επομένως κατάλληλα και ενδιαφέροντα για θεραπευτές από όλες τις διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις και παραδόσεις. Το πιθανότερο είναι ότι οι συμμετέχοντες θα φέρουν πολύ διαφορετικά επίπεδα εμπειρίας στο εργαστήριο -θα προσπαθήσουμε να ανταποκριθούμε σε αυτό και να μετατρέψουμε αυτό το πρόβλημα σε ένα παραγωγικό χαρακτηριστικό καθώς θα δουλεύουμε μαζί στο εργαστήριο.

Παρόλο που θα είμαστε διαδικτυακά, επικοινωνώντας μέσω οθονών υπολογιστών, η διδασκαλία και τα εργαστήρια του Michael Soth στοχεύουν να είναι όσο το δυνατόν πιο βιωματικά εντός των παραπάνω περιορισμών. Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, ο Michael θα καλέσει τους συμμετέχοντες να προσφέρουν εθελοντικά παραδείγματα από τη δουλειά τους για επιδείξεις εποπτείας στη μέση της ομάδας. Μέρος της εργασίας θα πραγματοποιηθεί σε μικρές ομάδες.

Η βιωματική εργασία και οι θεωρητικές εισηγήσεις και συζητήσεις, καθώς και η ομαδική διαδικασία και η πρακτική εξάσκηση δεξιοτήτων θα αλληλοσυμπληρώνονται ανάλογα με τις αναδυόμενες ανάγκες και προτεραιότητες της ομάδας και των συμμετεχόντων.

Θέλουμε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην τήρηση της εχεμύθειας και να δεσμευτούμε ότι τίποτα άλλο εκτός από τη δική σας προσωπική συμμετοχή δεν θα κοινοποιηθεί αδιάκριτα σε άλλους, Με βάση αυτή την κατανόηση, προτείνουμε να βιντεοσκοπήσουμε το εργαστήριο, ώστε το βίντεο να μοιραστεί μεταξύ των συμμετεχόντων για μελλοντική αναφορά και μελέτη.

Δίνεται Βεβαίωση Παρακολούθησης.