Η Φιλοσοφία της Ιστορίας εξετάζει τις αρχές ανάπτυξης του ιστορικού βίου. Προσπαθεί να κατανοήσει τα ιστορικά γεγονότα στο σύνολό τους, να ανακαλύψει τα βαθύτερα αίτιά τους και το κατά πόσον αυτά υπάγονται σε κάποιου είδους νοµοτέλεια και σχέδιο ή αντιθέτως, να επαληθεύσει ότι τα γεγονότα αυτά είναι η έκφραση απλώς της τυχαιότητας που διέπει τον ανθρώπινο βίο. Στη φιλοσοφία της ιστορίας συµπεριλαµβάνονται οι θεωρίες που µελετούν το ιστορικό γίγνεσθαι από ένα είδος «υπεριστορικής» σκοπιάς και αποπειρώνται να απαντήσουν σε µια σειρά ερωτηµάτων, όπως: έχει νόηµα η ιστορία της ανθρωπότητας, αποτελεί η ιστορία την εκδίπλωση ενός προδιαγεγραµµένου σχεδίου, διέπεται το ιστορικό γίγνεσθαι από κάποιου είδους νοµοτέλεια, εκφραζόµενη µε τη µορφή νόµων, είναι η µορφή της ιστορικής εξέλιξης γραµµική ή κυκλική, µήπως διέρχεται από στάδια ανέλιξης, µεταβαίνοντας από απλούστερες σε συνθετότερες µορφές κοινωνικής οργάνωσης, κ.ο.κ. Η ιστορία δεν µοιάζει, όµως, µε ένα χωρίς ειρµό και νόηµα χαώδες άθροισµα τυχαίων γεγονότων και ανθρώπινων ενεργειών. Το ιστορικό γίγνεσθαι αντανακλά µια έλλογη διαδικασία ως αποτέλεσµα συνέργειας ποικιλίας παραγόντων, αιτίων, συµφερόντων, ιδεολογικών και αξιακών αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων. Συνάµα, οι ίδιοι οι ιστορικοί επιστήµονες φαίνεται να δηµιουργούν εν πολλοίς την ιστορία, απηχώντας τους τρόπους µε τους οποίους οι κοινωνίες αντιλαµβάνονται το παρελθόν τους και τη σχέση τους µαζί του. Άλλωστε, εµείς οι ίδιοι οι άνθρωποι επιλέγουµε, εντέλει, τι θέλουµε να µάθουµε και να συγκρατήσουµε ως ταυτότητα, µνήµη και ιστορική συνέχεια και τι θέλουµε να λησµονήσουµε ή να απωθήσουµε ως τραύµα και συλλογικό ή ατοµικό λάθος και αποτυχία. Το µάθηµα θα οργανωθεί σε δύο περιόδους: Τη χειµερινή περίοδο θα εξετάσουµε τις θεωρίες που κάνουν λόγο, µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο, για τους ιστορικούς κύκλους: α) η αρχαία ελληνική φιλοσοφία της ιστορίας: Ησίοδος, προσωκρατικοί, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Πολύβιος, στωϊκοί, β) η µεσαιωνική θεώρηση του Ibn Khaldun ως προδρόµου θεωρητικών, όπως ο Machiavelli, Bodin και Vico, γ) η κυκλική θεώρηση του Rousseau, δ) η θεωρία για την παρακµή ή και την καταστροφή του δυτικού πολιτισµού των Danilevsky, Spengler και Arnold J. Toynbee. Την εαρινή περίοδο θα εξετάσουµε τις θεωρίες που επιχειρηµατολογούν υπέρ της ευθύγραµµης ιστορικής εξέλιξης: α) οι θεϊστικές και χριστιανικές θεωρήσεις της ιστορίας: Άγιος Αυγουστίνος, Bossuet και Schlegel, β) ο διαφωτισµός: Voltaire, Turgot, Condorcet, Lessing, Kant, γ) οι ιστορικές, κοινωνιολογικές και θετικιστικές απόψεις των Herder, Saint-Simon και Comte, δ) η ιδεαλιστική φιλοσοφία της ιστορίας των Fichte και Hegel, ε) η εξελικτική φιλοσοφία της ιστορίας των Spencer, Durkheim, Hobhouse και Novicov, στ) η µαρξιστική αντίληψη της ιστορίας, ζ) ο νεοθετικισµός του Karl Popper. Για λόγους ουσίας και πληρότητας αυτής της πρώτης προσέγγισης στη φιλοσοφία της ιστορίας δεν θα παραλείψουµε στο τέλος των µαθηµάτων µας να αναφερθούµε και στα σύγχρονα ζητήµατα θεωρίας και µεθοδολογίας της ιστορικής επιστήµης.