Μπορούμε να αφηγηθούμε την πνευματική ιστορία της Ευρώπης και της δυτικής εν γένει σκέψης με ταυτόχρονη ανάλυση και διερεύνηση του στοχασμού της, έτσι ώστε να καταλήξουμε σε μια συνθετική θεώρηση του ευρωπαϊκού και δυτικού πολιτισμού; Μπορούμε να προχωρήσουμε σε ένα είδος μύησης και να μας δοθεί η ευκαιρία να ζήσουμε τις μεγάλες ώρες της ιστορίας των ιδεών της Δύσης; Για να απαντήσουμε πρέπει να τολμήσουμε ένα περιπετειώδες ταξίδι με ενδιάμεσους σταθμούς τις κομβικές περιόδους διαμόρφωσης της δυτικής σκέψης, την ανάδυση των μεγάλων ιδρυματικών ρευμάτων που τη διαπερνούν, καθώς και το διάλογο μεταξύ των ιδεών και τον δυναμισμό τους, για να καταλήξουμε στα σχίσματα και στις ανασυγκροτήσεις της εποχής μας. Το ταξίδι μας θα πρέπει να οργανωθεί με βάση ορισμένες σημαντικές στιγμές -ελληνορωμαϊκή πολιτιστική παράδοση, ιουδαιοχριστιανική κληρονομιά, μεσαιωνική εποχή, Αναγέννηση, νεωτερικότητα και, τώρα πια, μετα-νεωτερικότητα. Σε αυτές τις μεγάλες ιστορικές στιγμές αναδύθηκαν και εκφράσθηκαν οι 50 «μεγάλες ιδέες» που άλλαξαν την ανθρώπινη ιστορία. Πάντα υπήρχε πληθώρα από ελκυστικές ιδέες, επινοητικά σχέδια και λαμπερές φαντασιώσεις, που όμως έσβηναν στο πέρασμα του χρόνου. Αλλά οι μεγάλες ιδέες είναι πολύ πιο σπάνιες, αντέχουν στο χρόνο και σημαδεύουν την ιστορία. Κι αυτό γιατί είναι ολοκληρωμένες στη σύλληψή τους, τέλεια συγχρονισμένες με την εποχή τους, τολμηρές ως προς τις φιλοδοξίες που εκφράζουν ή καταστροφικές ως προς τις επιπτώσεις τους. Θα εξετάσουμε -με αναφορά και σε πρωτότυπα κείμενα- μερικές από τις πιο σημαντικές ιδέες της πολιτικής, της φιλοσοφίας, της θρησκείας, των οικονομικών, της επιστήμης και της τέχνης. Κάποιες από αυτές είναι αδιαμφισβήτητες (ο πλατωνισμός, η δημοκρατία), άλλες εκπληκτικές (η Μεγάλη Έκρηξη, το χάος), μερικές μυστηριώδεις (η μοίρα, ο σουρεαλισμός) και κάποιες πέρα για πέρα τερατώδεις (ο φασισμός, ο ρατσισμός). Όλες τους όμως είναι σημαντικές και όλες τους έχουν ασκήσει μεγάλη επιρροή στον ανθρώπινο πολιτισμό.
Το μάθημά μας θα οργανωθεί σε δύο περιόδους, ακολουθώντας, συγχρόνως, και την ιστορική περιοδολόγηση αλλά και τη θεματική:
Α’ περίοδος:
- Φιλοσοφία: Πλατωνισμός, αριστοτελισμός, χρυσός κανόνας, αλτρουισμός, ελευθερία, ανεκτικότητα, σκεπτικισμός, ορθολογισμός, τιμωρία, υλισμός, σχετικισμός, ωφελιμισμός, υπαρξισμός
- Θρησκεία: Κακό, μοίρα, ψυχή, πίστη, φονταμενταλισμός, αθεϊσμός, εκκοσμίκευση, δημιουργισμός
- Πολιτική I: Πόλεμος, καθήκον, ουτοπία, φιλελευθερισμός, δημοκρατία, συντηρητισμός, ιμπεριαλισμός, εθνικισμός
Β’ περίοδος:
- Πολιτική ΙΙ: Πολυπολιτισμικότητα, κοινωνικό συμβόλαιο, ρεπουμπλικανισμός, κομμουνισμός, φασισμός, ρατσισμός, φεμινισμός, κοινοτισμός, ισλαμισμός - Οικονομία: Καπιταλισμός, παγκοσμιοποίηση, σοσιαλισμός, αειφορία
- Τέχνες: Κλασικισμός, ρομαντισμός, μοντερνισμός, σουρεαλισμός, λογοκρισία
- Επιστήμη: Εξέλιξη, γαία, χάος, σχετικότητα, κβαντομηχανική, Big Bang