Η «ηγεσία» είναι όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη διαδικασία με την οποία ένα άτομο μπορεί να επηρεάσει ένα σύνολο ανθρώπων προς την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Ο Μπουραντάς (2005), αναφέρει ότι η ηγεσία ορίζεται ως η διαδικασία επηρεασμού της σκέψης, των συναισθημάτων, των στάσεων και των συμπεριφορών μιας μικρής ή μεγάλης τυπικής ή άτυπης ομάδας ανθρώπων από ένα άτομο (ηγέτη), με τέτοιο τρόπο, ώστε πρόθυμα και εθελοντικά οι άνθρωποι αυτοί να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους για να υλοποιήσουν αποτελεσματικούς στόχους για την πρόοδο τόσο της ομάδας και όσο και της επιχείρησης.
Στο σημερινό ταχέως εξελισσόμενο και τεχνολογικά καθοδηγούμενο επιχειρησιακό περιβάλλον, ο ρόλος του ηγέτη είναι ακόμα πιο σημαντικός και πολύπλοκος, μιας και οι επιχειρήσεις αναζητούν ηγετικά στελέχη που όχι μόνο θα υλοποιήσουν τα οράματα και τις στρατηγικές τους, αλλά και θα αναπτύξουν τις δυνατότητες των εργαζομένων, θα δημιουργήσουν ομαδικό πνεύμα, θα οικοδομήσουν συλλογικό όραμα, θα δρομολογήσουν κοινές προοπτικές και θα διαμορφώσουν υγιή εταιρική κουλτούρα. Οι επιχειρήσεις συνειδητοποιούν πως πρέπει να αναπτύξουν ηγέτες µε πολυεπίπεδες ηγετικές ικανότητες, που έχουν να κάνουν µε την αύξηση της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητας των εργαζομένων, τη διοίκηση διαφορετικών ομάδων, τη διαχείριση απρόβλεπτων καταστάσεων του μακρο-περιβάλλοντος, την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, την ανάπτυξη και παρακίνηση ομάδων, την αντιμετώπιση εθνικών και πολιτισµικών διαφορών, κ.α.
Πολλές επιχειρήσεις αναζητούν στελέχη με ηγετικές ικανότητες που να υιοθετούν καινοτομίες και να σκέπτονται “out of the box”. Επιπλέον, περιμένουν από αυτά να δημιουργούν όραμα για ένα συναρπαστικό και ελκυστικό μέλλον, να πείθουν και να κάνουν κοινωνούς του οράματός τους, τους συνεργάτες/ συναδέλφους/υφισταμένους τους, να καλλιεργούν την ομαδικότητα και τη συνεργασία, και να ενδυναμώνουν τους συνεργάτες/συναδέλφους/ υφισταμένους τους, εμπνέοντας εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους. Επίσης, να κάνουν πράξη τα όσα πρεσβεύουν, αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση για τους συνεργάτες/συναδέλφους/υφισταμένους τους, να έχουν γνήσιο ενδιαφέρον και αγάπη για αυτούς, τη δουλειά τους, και το παραγόμενο έργο και τέλος να τους επιβραβεύουν ατομικά ή ομαδικά.
Στην διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές αναφορές για τα κυριότερα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει ένας αποτελεσματικός ηγέτης. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι: η ευφυΐα (η αντίληψη και κατανόηση σε πραγματικό χρόνο σχέσεων ή καταστάσεων), η προσωπικότητα (η άμεση αντιμετώπιση της πραγματικής κατάστασης και η διάθεσή του να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων), η διορατικότητα (η ικανότητά του να προβλέπει τις εξελίξεις), η πειθώ (η ικανότητα να παρακινεί τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, να κάνουν κάτι που, αν το ζητούσε κάποιος άλλος, δεν θα το έκαναν), η ελκυστικότητα (η αίσθηση θαυμασμού που αποπνέει στους συνεργάτες/υφισταμένους), η επιρροή (η οποία κατευθύνει τις ενέργειες των μελών της ομάδας), η αυτοπεποίθηση (η οποία πηγάζει από την προσωπικότητά του και εγγυάται για το μέλλον των εξελίξεων), η πρωτοβουλία (η ανάληψη καθηκόντων και ενεργειών ούτως ώστε να προλαμβάνει τις εξελίξεις), η έμπνευση και το όραμα (η ικανότητα θέσπισης «ευγενών» και «υψηλών» στόχων και η δημιουργία κλίματος ευφορίας στα μέλη της επιχείρησης), και η ηθική (για να εμπεδωθεί το αίσθημα εμπιστοσύνης προς το πρόσωπό του).
Ένα από τα σημαντικότερα οφέλη της αποτελεσματικής ηγεσίας είναι η αύξηση της παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας των εργαζόμενων που έχει ως συνέπεια τη βελτιστοποίηση των οικονομικών αποτελεσμάτων μιας επιχείρησης, την ανάπτυξη και την βιωσιμότητά της. Ο αποτελεσματικός ηγέτης, είναι αυτός που βοηθά τους υφισταμένους του να διεκπεραιώνουν τους στόχους τους, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου αισθάνονται ασφάλεια, δύναμη και υποστήριξη. Ένας αποτελεσματικός ηγέτης ενώνει τους υφισταμένους του υπό ένα κοινό όραμα το οποίο προσφέρει πραγματική αξία, ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη. Όπως αναφέρει και ο Manske (1999), o ηγέτης είναι αυτός ο οποίος θα βοηθήσει τα στελέχη του να αναπτυχτούν, ακόμη και να τον ξεπεράσουν σε ικανότητες και γνώσεις.
O ρόλος της αποτελεσματικής ηγεσίας κρίνεται ιδιαίτερα νευραλγικός στo σημερινό επιχειρησιακό περιβάλλον, αφού από αυτήν εξαρτάται η διαμόρφωση της στρατηγικής της επιχείρησης, η διαμόρφωση της εσωτερικής ζωής και η ποιότητα της καθημερινότητας των εργαζομένων. Από αυτή εξαρτάται ακόμη, η ποιότητα και η ανταγωνιστικότητα του παραγόμενου προϊόντος/υπηρεσίας, οι προοπτικές ανάπτυξης και οικονομικής βιωσιμότητας της επιχείρησης, η προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη των εργαζομένων, η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης απέναντι στο γενικό σύνολο, η σχέση με τις άλλες επιχειρήσεις αλλά και η συμβολή της στην τοπική ανάπτυξη και την οικονομία.