Από τα μέσα της δεκαετίας του 80’ μέχρι και σήμερα, ο πλούτος της τεχνολογίας και του αυτοματισμού, σε συνδυασμό με το επαγγελματικό και οικιακό περιβάλλον (ηλ. υπολογιστές, κιν. τηλέφωνα, οικιακοί βοηθοί και κηπουροί, τηλεχειριστήρια κ.α.) και την αυξημένη χρήση των παθητικών μέσων μεταφοράς, έχουν δημιουργήσει αδρανείς – υπο-κινητικούς και μη λειτουργικούς ανθρώπους, αυξάνοντας τους μυοσκελετικούς πόνους και τις πιθανότητες ανέπαφων τραυματισμών.
Ενδιαφέρον έχουν στατιστικά στοιχεία που μαρτυρούν ένας στους τρείς ενήλικες να είναι παχύσαρκοι και το 20% των εφήβων ηλικίας 13 -19 ως υπέρβαροι. 80% των ενηλίκων έχουν παρουσιάσει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους επεισόδιο πόνου στη μέση και άνω του 20% είναι τα περιστατικά πόνου στην άρθρωση του ώμου, 40% εξ αυτών να διαρκούν και πάνω από 1 χρόνο. Χιλιάδες επίσης τα περιστατικά τραυματισμών σε γόνατα, πέλματα και ποδοκνημική, αναφέροντας πάντα τα περιστατικά μη επαφής, επιβαρύνοντας οικονομικά το κράτος δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε ετήσια βάση για την αποκατάσταση όλων των παραπάνω. «Βαρέλι δίχως πάτο» μοιάζει αυτή η δαπανηρή και επώδυνη για τον άνθρωπο διαδικασία από την στιγμή που ο σύγχρονος τρόπος ζωής επιτάσσει – επιβάλει προσαρμογές στο ανθρώπινο σώμα, πολύ πέραν από αυτές της φυσικής του δραστηριότητας.
Η διορθωτική άσκηση είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την συστηματική διαδικασία για την αναγνώριση – εντοπισμό του προβλήματος, τον σχεδιασμό του προγράμματος επίλυσής του και την ολοκληρωμένη εφαρμογή της άρτιας τεχνικής για κάθε άσκηση. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι, η διαφορά της διορθωτικής άσκησης σε σχέση με τις περισσότερες μεθόδους θεραπείας, είναι ότι δεν «κουκουλώνει» παυσίπονα το πρόβλημα αλλά τείνει να διορθώσει την αιτία που το προκαλεί. Λόγου χάριν, ένα περιστατικό με αναφερόμενο πόνο στην άρθρωση του γόνατος δεν είναι απαραίτητα η αιτία το γόνατο αυτό κάθε αυτό αλλά, δομές που συνδέονται με αυτό, οπότε και οι διορθωτικές παρεμβάσεις που θα πρέπει να λάβουν χώρα, να είναι μακρύτερα από το σημείο του πόνου. Έτσι, αντί της χορήγησης ενός παυσίπονου και της επέμβασης στον εγκέφαλο να σταματήσει να δέχεται το ερέθισμα του πόνου, (χαρακτηριστική η ρήση «ο πόνος είναι φίλος» δηλ. σου επισημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα...), είναι προτιμότερο να διερευνηθεί το αίτιο που το προκαλεί.
Προτού λοιπόν αναφερθώ στα 4 στάδια προοδευτικότητας της διορθωτικής άσκησης, όπου αντανακλούν και τα κυριότερα χαρακτηριστικά της εξατομικευμένης άσκησης, [διότι η άσκηση (και όχι μόνον στα πρώιμα στάδιά της) πρέπει να είναι μόνον και μόνον εξατομικευμένη για τον λόγο ότι κάθε σώμα είναι μοναδικό], είναι εκ των ουκ άνευ να μην γίνει μια λεπτομερής αξιολόγηση και καταγραφή του ιστορικού του ασκούμενου, πράγμα που σχεδόν πάντα παραλείπεται. Εν ολίγοις η αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου για την υγεία εντοπίζονται στην καταγραφή του ιατρικού ιστορικού για την ικανότητα – ετοιμότητα συμμετοχής σε άσκηση, γενικές πληροφορίες για την επαγγελματική απασχόληση και τις δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο και βέβαια την αξιολόγηση της στατικής και δυναμικής ευθυγράμμισης του σώματος. Αυτά, μαζί με μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση της κίνησης, αξιολόγηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων και την αξιολόγηση της δύναμης και της νευρομυικής ικανότητας, αποτελούν τα θεμέλια πάνω στα οποία θα συσταθεί η διορθωτική εξατομικευμένη άσκηση.
Κατόπιν λοιπόν των παραπάνω αξιολογήσεων, αποκαλύπτονται μυικές ανισορροπίες, δηλαδή βραγχυμένοι και επιμηκυμένοι, ή αλλιώς υπερδραστήριοι και υποδραστήριοι μύες όπου, ανασταλτικές τεχνικές για την μείωση και αναχαίτηση της νευρομυικής δυσλειτουργίας, να αποτελούν και το πρώτο στάδιο της προοδευτικότητας της διορθωτικής και θεραπευτικής άσκησης. Εδώ, τεχνικές μάλαξης και μυοπεριτονιακής απελευθέρωσης χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστων για την μείωση και απελευθέρωση της έντασης και της ενέργειας των υπερδραστήριων νευρομυικών ιστών. Επίσης επιτυγχάνεται άμεση βελτίωση στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, με την μείωση της τάσης στο συμπαθητικό και την αύξηση της τάσης στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα. Επιπλέον επαναλαμβανόμενες αξιολογήσεις σε αυτό το στάδιο, θα μας αποκαλύψουν τυχόν και άλλα λανθασμένα πρότυπα στάσης και κίνησης, αιτίες που αποδεδειγμένα προκαλούν αρθρίτιδα σε μικρό βάθος χρόνου.
Έχοντας ολοκληρώσει το πρώτο στάδιο, οι τεχνικές επιμήκυνσης είναι εκείνες οι οποίες έρχονται να επαναφέρουν τους μύες στην βέλτιστη μηκο-δυναμική σχέση, δηλαδή σε εκείνο το μήκος που μπορούν να παράγουν την μέγιστη δύναμή τους και βέβαια στο ιδανικό μήκος εκείνο που θα επιτρέψει στην άρθρωση να επανέλθει στην σωστή της θέση και να εκμεταλλευτεί το πλήρες εύρος κίνησής της. Ας τονιστεί εδώ ότι η όποια αλλαγή της ευθυγράμμισης μιας άρθρωσης, επηρεάζει την ευθυγράμμιση άλλων αρθρώσεων (μέσω της κινητικής αλυσίδας), ως αποτέλεσμα των προσαρμογών του σώματος για την επίτευξη της ισορροπίας και της εξυπηρέτησης της στάσης και της κίνησης . Οι τεχνικές των νευρομυικών και στατικών διατάσεων στην 2η φάση – στάδιο ενός προγράμματος διορθωτικής άσκησης, αποδεδειγμένα συμβάλουν στην πρόληψη τραυματισμών και σε συνδυασμό με δυναμικές διατάσεις βελτιώνουν και την αθλητική απόδοση. Δεν πρέπει δε να χρησιμοποιούνται, εάν δεν έχει προηγηθεί αξιολόγηση.
Φέρτε τώρα για λίγο στο νου σας μια βάρκα με ένα εύκαμπτο κατάρτι και δύο ελαστικά πανιά δεξιά και αριστερά… Στην περίπτωση του ανθρώπινου σώματος, το εύκαμπτο κατάρτι είναι ο σκελετός και τα ελαστικά πανιά οι μύες. Εάν σφίξω περισσότερο το ένα πανί από την μια μεριά, δεν θα φέρει το κατάρτι προς το μέρος του επιμηκύνοντας το άλλο πανί στην αντίθετη πλευρά; Αυτό ακριβώς θα συμβεί και στο ανθρώπινο σώμα…
Εύλογα τώρα θα με ρωτήσετε: ‘’και τι γίνεται με αυτούς τους επιμηκυμένους μύες;’’ Εδώ έρχεται η 3η φάση του προγράμματος με τις τεχνικές ενεργοποίησης να χρησιμοποιούνται για την διέγερση και την επανεκπαίδευση των υποδραστήριων μυών μιας άρθρωσης, αλλά και αυτών που επανήλθαν στα δυο προηγούμενα στάδια, αφού και αυτοί χρίζουν επανεκμάθησης της φυσιολογικής και βέλτιστης λειτουργίας τους. Έτσι επιτυγχάνεται η δημιουργία των σωστών προσαρμογών για την σταθεροποίηση μιας άρθρωσης και η σωστή συνεργεία των μυών για την παραγωγή της κίνησής της. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην ενεργοποίηση των εν τω βάθει μυών του πυρήνα (κέντρου του σώματος), την αύξηση του εύρους κίνησης της σπονδυλικής στήλης και του περιορισμού αυτής εντός ασφαλών ορίων. Σε αυτό το 3ο στάδιο είναι εμφανείς και οι πρώτες διορθώσεις των λανθασμένων μέχρι τώρα προτύπων στάσης και ευθυγράμμισης του σώματος.
Το τέταρτο και μικρότερο στάδιο έρχεται να συμπληρώσει το προηγούμενο, βάζοντας τον άρτι αποκτημένο ενδομυικό συντονισμό σε λειτουργικό και πλήρες εύρος κίνησης σε όλα τα επίπεδα (πρόσθιο, οπίσθιο και εγκάρσιο). Βελτιωμένη καθημερινότητα, ιδιοδεκτικότητα , αισθητηριακή ανατροφοδότηση και μια ολοκληρωμένη διαδικασία κινητικού ελέγχου για μελλοντική χρήση παρέχονται πλέον στον ασκούμενο-η, οδηγώντας τον στους επιθυμητούς στόχους του με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα!
Νέες τάσεις και μόδες μα ακόμη και τα παραδοσιακά προγράμματα γυμναστικής, τοποθετούν τον ασκούμενο σε κατάσταση υπερβολικής υπερφόρτωσης με αυξημένες πιθανότητες τραυματισμού. Η ανάγκη για διορθωτική άσκηση εκτείνεται πέραν από τον γενικό πληθυσμό και τα πρωτόκολλα (που συνοψίστηκαν στα 4 παραπάνω στάδια) αυτής, να είναι ζωτικής σημασίας για τους περισσότερους, αν όχι όλους.
Τέλος η διορθωτική και θεραπευτική άσκηση με βάσει πιο συγκεκριμένα πρωτόκολλα της Αμερικάνικης Ακαδημίας Αθλητιατρικής και του Αμερικάνικου Κολλεγίου Αθλητικών Επιστημών, αναφέρεται και για τις ομάδες ειδικού πληθυσμού { νέοι, ηλικιωμένοι, εγκυμονούσες, λοχίες, παχύσαρκοι, υπερτασικοί, καρδιοπαθείς, διαβητικοί, άτομα με οστεοπόρωση και αρθρίτιδα, ήπια νοητική έκπτωση, καρκινοπαθείς κ.α. } και βέβαια για την αποκατάσταση από τραυματισμούς και χειρουργεία, πάντα σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό.