Προετοιμασία επιχείρησης διάσωσης: Μέρος δεύτερο

Έξι Προϋποθέσεις για μια Επιτυχημένη Διάσωση 

Εφ’ όσον η εθελοντική οργάνωση διάσωσης, προετοιμάζεται για να επέμβει σε διασωστική επιχείρηση, γνωρίζοντας τον τύπο και τον τόπο του συμβάντος, τον χρόνο εκδήλωσης και τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες, τις αληθινές επιχειρησιακές της δυνατότητες, εξασφαλίζοντας πηγές διαρκούς και αξιόπιστης πληροφόρησης, οικονομική υποστήριξη και ασφαλιστική κάλυψη ανθρώπινου δυναμικού και μέσων και ηθικό προσωπικού ακμαιότατον, τότε και μόνον δύναται να κινητοποιηθεί προς επιχείρηση διάσωσης.

Κάθε επιχείρηση διάσωσης οποιουδήποτε τύπου, διαφέρει από οποιαδήποτε προηγούμενη. Το εθελοντικό προσωπικό όλων των ειδικοτήτων, πρέπει όχι μόνο να είναι εκπαιδευμένο και πιστοποιημένο, αλλά διαρκώς επιμορφωμένο είτε με εκπαιδεύσεις, είτε με ασκήσεις προσομοίωσης. Μόνο έτσι επιτυγχάνεται το υψηλό επίπεδο επιχειρησιακής ικανότητας.

Η επιτυχημένη διάσωση, προϋποθέτει έξι βασικά στοιχεία:

• ψυχραιμία
• θάρρος
• γνώση της κατάστασης
• γνώση της επιδείνωσης της κατάστασης
• γνώσεις διάσωσης
• κατάλληλο εξοπλισμό

Ας αναλύσουμε όμως αυτά τα έξι βασικά στοιχεία για να τα καταλάβουμε καλύτερα.

Ψυχραιμία
Πρώτη και πάνω απ’ όλες είναι η προϋπόθεση της ψυχραιμίας. Ένας πολύ ικανός εθελοντής διασώστης σε γνώσεις και δεξιότητες, εάν την ώρα που πρέπει να επιχειρήσει δεν είναι ψύχραιμος, κινδυνεύει πρωτίστως να χάσει την ζωή του στην επιχείρηση ή να τραυματιστεί βαριά, δευτερευόντως να μην καταφέρει να σώσει κανέναν από τους τραυματίες ή τους εγκλωβισμένους και επιπλέον να θέσει σε θανάσιμο κίνδυνο την ζωή των συναδέλφων του ή των συνανθρώπων του που βρίσκονται στον τόπο του συμβάντος.
Ψυχραιμία είναι η διατήρηση του αυτοέλεγχου σε κρίσιμες στιγμές, που επιτρέπει την αντιμετώπισή τους με τη λογική και χωρίς ακραία συναισθήματα πανικού ή θυμού.
Η ικανότητα της διατήρησης της πνευματικής ετοιμότητας και ο έλεγχος των ψυχικών αντιδράσεων σε μια δύσκολη και ίσως απρόοπτη κατάσταση, επιτρέπουν στον εθελοντή διασώστη να εκτιμήσει σωστά τον κίνδυνο, να αντλήσει τις σωστές πληροφορίες, να κάνει την σωστή αξιολόγηση, να λάβει τις σωστές αποφάσεις, να δώσει τις σωστές εντολές και γενικότερα να δράσει σωστά.
Η απώλεια της ψυχραιμίας θα οδηγήσει σε πανικό ο οποίος θα συμπαρασύρει ανθρώπους, αποφάσεις, καταστάσεις και γεγονότα.

Θάρρος
Δεύτερη πολύ σπουδαία προϋπόθεση είναι το θάρρος. Η προϋπόθεση αυτή θα σε θέσει τον εθελοντή διασώστη επί το έργο. Εφόσον ο εθελοντής διασώστης διαθέτει ψυχραιμία, πρέπει να έχει το θάρρος να επέμβει.
Θάρρος είναι όχι να αγνοείς τυφλά τον κίνδυνο, αλλά να τον βλέπεις και να τον νικάς. (Jean-Paul Richter, 1763-1825, Γερμανός Συγγραφέας).
Πολύ εύστοχα για τους εθελοντές διασώστες, αποδίδεται ο ορισμός του θάρρους από τον συγγραφέα. Ο κίνδυνος υπάρχει, προϋπήρχε και θα εξακολουθήσει να υπάρχει πιθανόν στην επιχείρηση διάσωσης. Τον κίνδυνο δεν τον υποτιμάς, δεν τον αγνοείς.
Το θάρρος είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα και μια από τις βασικές αρετές του ανθρώπου. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στις έξι πιο βασικές δυνάμεις και προτερήματα που διαθέτει ο άνθρωπος, σύμφωνα με τους ψυχολόγους Seligman και Peterson, ήτοι, σοφία, ανθρωπισμός, δικαιοσύνη, μετριοπάθεια, υπέρβαση, θάρρος.
Το θάρρος, είναι η ικανότητα που επιτρέπει στον άνθρωπο να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες και τον κίνδυνο, χωρίς φόβο, με γενναιότητα.
Η γενναιότητα, είναι αυτή που συνδέεται πιο συχνά με το θάρρος και ορίζεται ως η ικανότητα του ανθρώπου να υποστηρίζει αυτό που είναι σωστό σε δύσκολες καταστάσεις.
Η γενναιότητα μπορεί να πάρει είτε σωματική μορφή (να ενεργείς γενναία παρά τις πιθανές σωματικές βλάβες που μπορεί να υποστείς), είτε ηθική μορφή (να ενεργείς με τρόπο που ενισχύει αυτό που πιστεύεις ότι είναι το καλό, παρά την κοινωνική αποδοκιμασία και τις πιθανές αντιδράσεις των άλλων).
Η ψυχραιμία και το θάρρος χαρίζουν την τόλμη.

Γνώση της κατάστασης
Η όσο το δυνατόν πληρέστερη γνώση της κατάστασης που έχει να αντιμετωπίσουμε ο εθελοντής διασώστης, θα έχει ως αποτέλεσμα την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη επέμβαση διάσωσης.
Εδώ, όπως έχουμε αναφέρει και στο Μέρος Πρώτο της σειράς «Προετοιμασία Επιχείρησης Διάσωσης», εννοούμε όλες εκείνες τις κύριες και δευτερεύουσες πληροφορίες που έχουν να κάνουν κυρίως με το συμβάν, στον τόπο του συμβάντος, δηλαδή :
1. Με τον τύπο του συμβάντος, καταστροφή / ατύχημα / εξαφάνιση ατόμου / τρομοκρατική ενέργεια, κ.α.
2. Με τον τόπο του συμβάντος, περιβάλλον αστικό / ορεινό / θαλάσσιο / παραποτάμιο, κ.α.
3. Με την υποδομή που υπέστη την βλάβη, οδική αρτηρία / τούνελ / νοσοκομείο / σχολείο / φυλακή / στρατόπεδο / συγκρότημα κατοικιών / πλοίο / σταθμός ηλεκτρικής ενέργειας, κ.α.
4. Με το μέγεθος του αριθμού των θυμάτων, νεκρών / τραυματιών / αγνοουμένων / εγκλωβισμένων, κ.α.
5. Με την ηλικιακή ομάδα των θυμάτων, παιδιά / ενήλικες / ηλικιωμένοι, κ.α.
6. Με την ειδική κατηγορία των θυμάτων, Α.μ.Ε.Α. / ψυχιατρικοί ασθενείς / φυλακισμένοι / πενθούντες / μετανάστες, κ.α.
7. Με τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες, βροχή / κρύο / παγετός / ζέστη / καύσωνας, κ.α.
8. Με την κατηγορία των μαρτύρων, αυτόπτες / αυτήκοοι / από πληροφόρηση, κ.α.
9. Με τους υπαρκτούς κινδύνους του συμβάντος, μετασεισμοί / κατολισθήσεις / θαλάσσια ρεύματα / κίνηση οχημάτων, κ.α.
10. Με τον ειδικότερο αλλά και τον ευρύτερο χώρο του συμβάντος, διακοπή παροχών ενέργειας – ύδρευσης / διακοπή κυκλοφορίας / αποτροπή λεηλασίας / αποτροπή βεβήλωσης νεκρών / ασφάλεια περιμέτρου, κ.α.

Γνώση της επιδείνωσης της κατάστασης
Συνήθως στο σημείο αυτό κρίνεται μεγάλο μέρος της επιχείρησης διάσωσης, διότι οι εθελοντικές οργανώσεις διάσωσης και κατ’ επέκταση οι εθελοντές διασώστες, προσπερνούν την βασική αυτή προϋπόθεση, είτε λόγω έλλειψης εκπαίδευσης, είτε λόγω αντιπαλότητας μεταξύ της εθελοντικής οργάνωσης διάσωσης και της κρατικής υπηρεσίας διάσωσης ή άλλης εθελοντικής οργάνωσης διάσωσης. (Δυστυχώς αυτή είναι μια πολύ σοβαρή πληγή των περισσοτέρων εθελοντικών οργανώσεων διάσωσης που στοιχίζει και ουδείς το αποδέχεται ως γεγονός, γι αυτό και δεν λύνεται ως θέμα άκρως επικίνδυνο).
Η γνώση της επιδείνωσης της κατάστασης, απαιτεί υψηλού επιπέδου εκπαίδευση, μεγάλη εμπειρία πεδίου, υπευθυνότητα, σοβαρότητα, ορθή κρίση των καταστάσεων και των γεγονότων, βαθιά μελέτη και αξιολόγηση των δεδομένων του συμβάντος.
Το συμβάν, από την ώρα μηδέν που εκδηλώθηκε έως και την στιγμή της άφιξης της εθελοντικής οργάνωσης διάσωσης, είναι εξελίσσιμη κατάσταση, διαρκώς μεταβαλλόμενη, συνεχιζόμενα επικίνδυνη.
Το συμβάν δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουμε (π.χ. δομική κατάρρευση κτηρίου), δεν είναι μόνο αυτό που ακούμε (π.χ. δύο ανθρώπους να καλούν σε βοήθεια) και δεν είναι μόνο αυτό που μυρίζουμε (π.χ. διαρροή καυσίμου από καταπλακωμένο σταθμευμένο όχημα). Είναι πολύ περισσότερα.
Είναι και αυτά που δεν βλέπουμε ακόμη (π.χ. πιθανή πλημμύρα στο υπόγειο του κτηρίου από διαρροή του δικτύου ύδρευσης), είναι και αυτά που δεν ακούμε ακόμη (π.χ. πιθανή απώλεια αισθήσεων εγκλωβισμένων ή ύπαρξη θανάσιμα τραυματισμένων) είναι και αυτά που δεν μυρίζουμε ακόμη (π.χ. διαρροή υγραερίου από φιάλη).
Είναι και αυτά που θα εκδηλωθούν αργότερα στο συμβάν (π.χ. πιθανή εκδήλωση πυρκαγιάς, πιθανή επιδείνωση των καιρικών συνθηκών, πιθανή δημιουργία κυκλοφοριακής συμφόρησης, κ.α.).
Είναι και αυτά που θα εκδηλωθούν αργότερα στην εθελοντική οργάνωση διάσωσης (π.χ. κόπωση ανθρώπινου δυναμικού, έλλειψη μηχανημάτων ή εργαλείων, κατανάλωση όλων των διαθέσιμων καυσίμων – προμηθειών – τροφών – χρημάτων, κ.α.).
Η γνώση της επιδείνωσης της κατάστασης, αποτελεί ένα σπουδαίο κεφάλαιο του τομέα της διάσωσης, που διδάσκεται αποκλειστικά και μόνο από έμπειρο και πιστοποιημένο προσωπικό, κυρίως των κρατικών υπηρεσιών διάσωσης ή διεθνών οργανισμών διάσωσης.

Γνώσεις διάσωσης
Σαφώς μιλάμε για πλήρη εκπαίδευση στον τομέα της διάσωσης. Όχι ταχύρρυθμη εκπαίδευση που πραγματοποιούν πάρα πολλές εθελοντικές διασωστικές οργανώσεις και βαφτίζουν τους ελάχιστα εκπαιδευόμενους ως «διασώστες» και έπειτα τους ντύνουν με μια εντυπωσιακή στολή γεμάτη ειδικά σήματα και τους στέλνουν σε δύσκολες και επικίνδυνες επιχειρήσεις.
Οι άνθρωποι αυτοί, στον τόπο του συμβάντος δεν είναι διασώστες. Είναι τρία εντελώς διαφορετικά πράγματα. Είναι, είτε δυνητικά θύματα του συμβάντος, είτε ανδρείκελα διαφήμισης στα τηλεοπτικά πλάνα, είτε επιπλέον εμπόδια στις κρατικές υπηρεσίες διάσωσης.
Οι γνώσεις διάσωσης, για τους εθελοντές διασώστες επέρχονται έπειτα από προχωρημένη εκπαίδευση και βεβαίως έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα παραμονής και δράσης στην εθελοντική οργάνωση διάσωσης.
Η κακή πρακτική του «χθες έγινα μέλος» και «σε ένα μήνα θα είμαι διασώστης», που πάρα πολλές εθελοντικές οργανώσεις διάσωσης εφαρμόζουν, απαιτεί την δραστική παρέμβαση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας.
Οι γνώσεις διάσωσης, υπόκεινται σε κατηγορίες εξειδικευμένης θεματολογίας, επίπεδα εκπαίδευσης, επίπεδα εξέτασης, επίπεδα πιστοποίησης, επίπεδα πρακτικής άσκησης. (Ένα διεθνώς αναγνωρισμένο και πιστοποιημένο μοντέλο εκπαίδευσης στην Ελλάδα, στον τομέα της διάσωσης, εφαρμόζει ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, όπου η συγκεκριμένη εκπαίδευση έπεται της βασικής εκπαίδευσης για τον εθελοντισμό, των θεμελιωδών αρχών παροχής βοήθειας, της καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης, των πρώτων βοηθειών). Έτσι εξασφαλίζεται η πραγματική επάρκεια γνώσεων, η πιστοποίηση δεξιοτήτων, η συνεργασία στα πλαίσια της ομάδος και η αποτελεσματικότητα του ατόμου στην επιχείρηση.
Οι γνώσεις διάσωσης έχουν διττή ωφέλεια για τον εθελοντή διασώστη, γεγονός το οποίο αγνοούν οι περισσότεροι. Έχουν την δυνατότητα να σώσουν μια ανθρώπινη ζωή από αυτόν που τις εφαρμόζει, εξίσου όμως έχουν την δυνατότητα να σώσουν και την ζωή του ίδιου του διασώστη σε μια αιφνίδια ανατροπή της ομαλότητας της επιχείρησης διάσωσης.
Εφόσον ο εθελοντής διασώστης, διαθέτει ψυχραιμία, είναι θαρραλέος, είναι γνώστης της κατάστασης, έχει επίγνωση της επιδείνωσης της κατάστασης και είναι εκπαιδευμένος και έμπειρος στην διάσωση, μπορεί να επιχειρήσει, είτε μόνος εάν απαιτείται είτε ως ομάδα, διαθέτοντας μόνο . . .

Κατάλληλος εξοπλισμός
Ο κατάλληλος εξοπλισμός, αποτελεί την έκτη και τελευταία απαραίτητη προϋπόθεση για μια επιτυχημένη επιχείρηση διάσωσης.
Η επιστήμη και η τεχνολογία του σήμερα, έχουν θέσει στην διάθεση των διασωστικών ομάδων μια άκρως εντυπωσιακή γκάμα μηχανημάτων και εργαλείων διάσωσης, τεχνολογικά εξελιγμένων, για κάθε τύπο επιχείρησης διάσωσης, με οποιονδήποτε βαθμό δυσκολίας και οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες.
Ο εθελοντής διασώστης οφείλει σεβασμό σε κάθε απλό ή σύνθετο, εύκολο ή δύσκολο, μικρό ή μεγάλο εργαλείο διάσωσης, διότι με αυτό θα σώσει μια ή περισσότερες ανθρώπινες ζωές.
Η καλή γνώση της χρήσης του κάθε εργαλείου ή μηχανήματος, η τακτική και επιμελής συντήρησή του, η ασφαλής και με τάξη φύλαξή του, η καταγραφή του σε επίσημο βιβλίο αποθήκης, αποτελούν ευθύνη και ιδιαίτερο καθήκον κάθε εθελοντή διασώστη.
Πέταγμα των εργαλείων μέσα σε κιβώτια άτσαλα, μπερδεμένα – στριμμένα – σχοινιά διάσωσης, χύμα μικροεργαλεία και υλικά ορειβασίας, λασπωμένα και ακάθαρτα μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας και υψηλού κόστους, όλα όπως – όπως πεταμένα στα αυτοκίνητα, είναι συνήθεις εικόνες της συγκέντρωσης του εξοπλισμού, από τις εθελοντικές οργανώσεις διάσωσης.
Κάθε απώλεια εργαλείου ή μηχανήματος δύσκολα αντικαθίσταται. Κάθε σπασμένο εξάρτημα δύσκολα επισκευάζεται. Κάθε φθαρμένο σχοινί δύσκολα επαναχρησιμοποιείται. Οτιδήποτε χάνεται ή καταστρέφεται ή καθίσταται προς απόσυρση, λόγω απροσεξίας ή ανευθυνότητας στην χρήση, θα στερήσει από την επόμενη επιχείρηση διάσωσης, την δυνατότητα να σωθεί μια επιπλέον ανθρώπινη ζωή.
Καμία εθελοντική οργάνωση διάσωσης δεν διαθέτει ούτε τους πόρους, ούτε την ευχέρεια της αγοράς ακριβού εξοπλισμού διάσωσης, εξειδικευμένου για κάθε τύπο διάσωσης. Έτσι, κάθε εργαλείο ή μηχάνημα που αποκτάται, καταγράφεται, μαθαίνεται η χρήση του, συντηρείται και φυλάσσεται επιμελώς.
Στις επιχειρήσεις διάσωσης τις περισσότερες φορές οι εθελοντές διασώστες αυτοσχεδιάζουν για να υλοποιήσουν είτε εργασία, είτε λαβή, είτε εφαρμογή βοήθειας, είτε διακομιδή. Σύνηθες πρακτική σε όλο τον κόσμο. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στον αυτοσχεδιασμό, ο οποίος επιτηρείται, ελέγχεται και εγκρίνεται πάντοτε από ανώτερο.
Ο κατάλληλος εξοπλισμός εάν είναι διαθέσιμος, κάνει πιο ασφαλή την διαδικασία της διάσωσης. Ο κατάλληλος εξοπλισμός κάνει πιο ασφαλή την εργασία του ίδιου του διασώστη.