Όταν ξεσπά μια κρίση, η οποιαδήποτε κρίση, οι άνθρωποι για να βοηθηθούν και να προστατευθούν στρέφονται σε έναν ηγέτη. Πολύ περισσότερο όταν η κρίση είναι κοινωνική, οικονομική ή προέρχεται από μεγάλη καταστροφή. Δεν στρέφονται ούτε σε επιτροπές, ούτε σε ομάδες, ούτε σε συλλογικά όργανα. Στρέφονται σε έναν ισχυρό ηγέτη, μια ισχυρή προσωπικότητα που αποπνέει εμπιστοσύνη, αξιοπιστία, αληθινά συναισθήματα, κύρος, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, ασχολείται μαζί τους, τους νοιάζεται, δίνει εντολές, αποφασίζει. Αυτός ο ηγέτης που κάνει ορατή την παρουσία του στο πεδίο της κρίσης, είναι ο πιο αποτελεσματικός Διαχειριστής Κρίσεων από οποιονδήποτε άλλο αντίστοιχο, που την ώρα της κορύφωσης της κρίσης βρίσκεται πίσω από ένα γραφείο, πίσω από κλειστές πόρτες, πίσω από κατεβασμένα τηλέφωνα, πίσω από την σκιά του.
Η διαχείριση οποιασδήποτε κρίσης, από οποιονδήποτε εντεταλμένο ή μη, προϋποθέτει την κατανόηση και την ερμηνεία της με βάση τα πραγματικά δεδομένα και τις πραγματικές διαστάσεις της. Και τούτο διότι, πέραν πάσης αμφιβολίας, η ανάληψη δράσης απέναντι σε ότι διαταράσσει την ισορροπία της καθημερινότητας μιας κοινωνίας, αποτελεί μορφή υγιούς αντίδρασης κάθε σκεπτόμενου και ενεργού πολίτη. Δεν θεωρείται ορθό οι πολίτες να περιμένουν ανάληψη δράσης από τις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες και οι ίδιοι να μένουν αμέτοχοι την ώρα του κινδύνου ή της απειλής. Είναι προσωπική υπόθεση και ευθύνη του καθενός να αντιδράσει με τα όποια μέσα διαθέτει σε κάθε επίπεδο της καθημερινότητάς του, στο σπίτι, στο σχολείο, στην οικογένεια, στην εργασία, στις φιλικές και κοινωνικές συναναστροφές.
Όμως η διαχείριση μιας κρίσης αποτελεί ευθύνη αποκλειστική του εντεταλμένου Διαχειριστή Κρίσεων. Όταν δε, ο Διαχειριστής Κρίσεων ευρίσκεται επί τόπου και επί το έργον, τότε συντελείται μια αξιοθαύμαστη κινητικότητα και δράση με αποτελεσματικότητα, τόσο για τους εμπλεκόμενους φορείς, θεσμούς, κλπ, όσο και για την κοινωνία που πλήττεται.
Ειδικότερα, συμβαίνουν τα ακόλουθα :
· Όταν ο Διαχειριστής Κρίσεων κάνει ορατή την παρουσία του στον χώρο της κρίσης, δείχνει ότι κάποιος έχει αναλάβει την ευθύνη κι εργάζεται για να ομαλοποιηθεί η κατάσταση και να επανέλθει η ασφάλεια και η κανονικότητα στην κοινωνία, στον οργανισμό, στην επιχείρηση, κλπ.
· Όταν ο Διαχειριστής Κρίσεων εργάζεται επί τόπου, δείχνει ότι όλα βρίσκονται υπό έλεγχο, αντιμετωπίζει άμεσα κάθε τι νέο που εμφανίζεται, προτρέπει τους ανθρώπους να συνεργάζονται μεταξύ τους και να εργάζονται ως ομάδα και μετατρέπει τον φόβο τους σε θετική ενέργεια και παραγωγικό έργο.
· Όταν ο Διαχειριστής Κρίσεων ηγείται μιας κρίσης, επιδεικνύει δύναμη, αφοσίωση, αποφασιστικότητα, παρακάμπτει τις διαδικασίες όπου χρειάζεται προκειμένου οι άνθρωποι που έχουν πληγεί να επιστρέψουν το συντομότερο δυνατόν στα σπίτια τους, στην εργασία τους και στους κανονικούς τους ρυθμούς.
· Όταν ο Διαχειριστής Κρίσεων κινείται γρήγορα και αποφασιστικά για την επίλυση της κρίσης, επικοινωνεί αδιάκοπα προς πάσα κατεύθυνση χωρίς φόβο, με αμεσότητα και ειλικρίνεια, εξαλείφοντας διαδόσεις και εικασίες, διακόπτοντας την φρενίτιδα των μέσων ενημέρωσης να προβάλουν δικές τους απόψεις και υποδεικνύοντας ότι δεν έχει τίποτα να κρύψει.
· Όταν ο Διαχειριστής Κρίσεων δρα εργαζόμενος και συνεργαζόμενος, ενεργοποιώντας σχέδια και δυνάμεις για την αντιμετώπιση της κρίσης, αποφεύγει να κατηγορεί τρίτους και να μεταφέρει την ευθύνη σε άλλους, ακόμη κι αν αυτοί οι άλλοι έχουν υποπέσει σε σοβαρά σφάλματα τα οποία προκάλεσαν την κρίση.
· Όταν ο Διαχειριστής Κρίσεων είναι παρών ψυχή τε και σώματι, θλίβεται και συμπάσχει αληθινά με τις απώλειες των ανθρώπων, γεύεται τον κίνδυνο, αγωνιά με την απειλή, ενθουσιάζεται με την συλλογική εργασία, χαίρεται με τις καλές εξελίξεις, διαβιεί σε περιβάλλον εκτάκτου ανάγκης, αλλά παραμένει κυρίαρχος και ηγέτης.
Ο Διαχειριστής Κρίσεων, πρέπει να έχει βαθιά γνώση και κριτική ικανότητα, να σκέφτεται έντονα, πλατιά και αναλυτικά, προκειμένου να προβλέπει αλλά και να παρακολουθεί τις εξελίξεις στο ευρύτερο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον του, έχοντας συναίσθηση της ασφάλειας και της προστασίας των κοινωνιών, των δομών, των αγαθών, των διαδικασιών, κλπ.
Η Διαχείριση Κρίσεων είναι ένα πολύ σοβαρό και υπεύθυνο λειτούργημα που επηρεάζει ζωές, περιουσίες και καταστάσεις και πρέπει να μας παραξενεύει και να μας προκαλεί έντονη ανησυχία το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα, πολλοί από τους εντεταλμένους ανθρώπους σε αυτή την χώρα που μιλάνε δημόσια για τις κρίσεις ή / και που εκπαιδεύουν στελέχη για τις κρίσεις ή / και που έχουν ως καθήκον την διαχείριση των κρίσεων, δεν γνωρίζουν περί τίνος ακριβώς πρόκειται και συγχέουν τις κρίσεις με άλλες κρίσιμες καταστάσεις, όπως είναι η αντιμετώπιση καταστροφών ή η αντιμετώπιση ατυχημάτων.
Ακόμη πιο πολλές είναι οι κάθε λογής ανεξέλεγκτες Μ.Κ.Ο. στην Ελλάδα που έχουν πηχυαίους τίτλους περί της διαχείρισης κρίσεων ως αντικείμενο εκπαίδευσης και δραστηριότητας, όμως ουδεμία γνώση ή σχέση έχουν με το αντικείμενο αυτό, παραπλανώντας ηθελημένα ή αθέλητα τους πολίτες, τους φορείς και το κράτος για τις γνώσεις τους, τις ικανότητές τους και την αποτελεσματικότητά τους. Κάθε άλλο, παρά με την διαχείριση κρίσεων ασχολούνται.
Για να έχουμε μια πιο ξεκάθαρη αντίληψη περί των διαφόρων αυτών κρίσιμων καταστάσεων, θα δούμε όσο πιο απλά μπορούμε τις έννοιες / ορισμούς που περιγράφουν κάθε μια κατάσταση ξεχωριστά, όπως πρέπει να τις γνωρίζει ο απλός πολίτης.
Τι είναι ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ;
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ είναι η απειλητική ανθρώπινη δραστηριότητα ή κατάσταση, το απειλητικό φαινόμενο, η απειλητική ουσία, που είναι δυνατόν σε κατάλληλες συνθήκες να προκαλέσουν ανθρώπινες απώλειες ή τραυματισμούς, φθορές ή βλάβες στις υποδομές, στις περιουσίες, στα αγαθά, στις υπηρεσίες, στο περιβάλλον. π.χ. συνωστισμός σε χώρους συγκέντρωσης πληθυσμού, ακατάλληλο πόσιμο νερό, άναμμα φωτιάς, ακτινοβολία, ολισθηρές επιφάνειες στις κατοικίες, στις επιχειρήσεις, στους δημόσιους χώρους, κλπ.
Τι είναι ΚΙΝΔΥΝΟΣ;
ΚΙΝΔΥΝΟΣ είναι η κατάσταση αβεβαιότητας και αστάθειας η οποία στην πιθανότητα να εκδηλωθεί ως γεγονός ενέχει ποσοστό απειλής για την υγεία, την ζωή, την ιδιοκτησία, το περιβάλλον, τα αγαθά, τους θεσμούς, τις αξίες. π.χ. αντικανονική οδήγηση αυτοκινήτου, απειλή τρομοκρατίας, κλπ.
Τι είναι ΚΡΙΣΗ;
ΚΡΙΣΗ είναι η εκτροπή από την κατάσταση της κανονικότητας που γίνεται σε ένα σημείο καμπής, σε μια καινούργια κατάσταση, δυναμική, ασταθή, ρευστή, δύσκολα ελεγχόμενη κι επικίνδυνη που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και αποτελεσματικά, ώστε να επανέλθει η κατάσταση της κανονικότητας. π.χ. η εκτροπή που συντελείται από την οικονομική κατάρρευση μιας χώρας η οποία θα οδηγήσει σε φτωχοποίηση της κοινωνίας, κλπ.
Τι είναι ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ;
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ είναι η σοβαρή διαταραχή της ομαλής λειτουργίας μιας κοινωνίας η οποία προκαλεί ευρείες ανθρώπινες, υλικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές απώλειες, οι οποίες ξεπερνούν τις δυνατότητες της κοινωνίας αυτής να ανταπεξέλθει, κάνοντας χρήση μόνο των ιδίων της πόρων. π.χ. οι συνέπειες ενός καταστροφικού σεισμού, οι συνέπειες μιας φονικής καταιγίδας, οι συνέπειες μιας θαλάσσιας ρύπανσης μεγάλης έκτασης, κλπ.
Τι είναι ΕΚΤΑΚΤΗ ΑΝΑΓΚΗ;
ΕΚΤΑΚΤΗ ΑΝΑΓΚΗ είναι η εκδήλωση ενός μη προγραμματισμένου συμβάντος που μπορεί να προκαλέσει διατάραξη της καθημερινότητας και ομαλότητας, απώλειες υγείας και ανθρώπινων ζωών, βλάβες σε υποδομές, περιβάλλον, αγαθά, ή να απειλήσει καταστάσεις. π.χ. κατάσταση εκτάκτου ανάγκης είναι ο κλυδωνισμός του χρηματιστηρίου, η εκδήλωση δασικής πυρκαγιάς, η πλημμύρα αστικής περιοχής, η γενικευμένη και παρατεταμένη διακοπή ρεύματος, ένα αεροπορικό δυστύχημα, ένα ναυάγιο, κλπ.
Πρόκειται για πέντε διαφορετικές καταστάσεις που η κάθε μια τους αποτελεί επιστημονικό πεδίο έρευνας, μελέτης και εργασίας, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια των κοινωνιών μέσω της πρόληψης πρωτίστως. Ασφαλώς και δεν περιμένουμε ο απλός πολίτης να μπορεί να διαχωρίσει τις δυσδιάκριτες καταστάσεις αυτές. Περιμένουμε όμως όλοι, ο εντεταλμένος Διαχειριστής Κρίσεων να γνωρίζει επακριβώς τι είναι η κρίση, πως προλαμβάνεται, πως εκδηλώνεται, πως αντιμετωπίζεται. Επιπλέον και ιδιαιτέρως, περιμένουμε όλοι, ο εντεταλμένος Διαχειριστής Κρίσεων να γνωρίζει τι είναι και τι δεν είναι η Διαχείριση Κρίσεων, ώστε να είναι αποτελεσματικός στο έργο του.
Α. Τι είναι και τι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η Διαχείριση Κρίσεων
· Η Διαχείριση Κρίσεων δεν είναι συνταγή, δεν είναι πρωτόκολλο, αλλά συμπεριφορά, νοοτροπία, στάση ζωής.
· Η Διαχείριση Κρίσεων είναι εργαλείο διοίκησης, είναι μέθοδος, είναι επικοινωνία.
· Η Διαχείριση Κρίσεων πρέπει να αποτελεί για όλους εργασιακή καθημερινότητα.
Β. Τι είναι και τι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η Διαχείριση Κρίσεων
· Η Διαχείριση Κρίσεων δεν είναι αντιμετώπιση προβλημάτων
· Η Διαχείριση Κρίσεων δεν είναι αντιμετώπιση περιστατικών
· Η Διαχείριση Κρίσεων δεν είναι αντιμετώπιση καταστροφών
Γ. Τι είναι και τι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η Διαχείριση Κρίσεων
· Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ είναι η συστηματική προσπάθεια για την αποφυγή κρίσεων που μπορεί να εμφανιστούν σε έναν οργανισμό, μια κυβέρνηση, μια επιχείρηση, μια κοινωνία ή / και για την διοίκηση των κρίσεων που ήδη έχουν εμφανιστεί στον οργανισμό, στην κυβέρνηση, στην επιχείρηση, στην κοινωνία.
· Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης της απειλής που αποτελεί ένδειξη πιθανής κρίσης και συστηματικής προσπάθειας για την πρόληψη και την αποτροπή της. Αυτό συνεπάγεται την ανάγκη για άμεση και αποτελεσματική αντίδραση, απέναντι σε απρόβλεπτα γεγονότα που απειλούν την εύρυθμη λειτουργία ενός οργανισμού, μιας κυβέρνησης, μιας επιχείρησης, μιας κοινωνίας, ενδεχομένως και την βιωσιμότητά τους.
· Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ είναι η ενδελεχής μελέτη και πρόβλεψη των κινδύνων που ενδέχεται να απειλήσουν έναν οργανισμό, μια κυβέρνηση, μια επιχείρηση, μια κοινωνία ή μια οικονομία, με σκοπό την μείωση της αβεβαιότητας και την λήψη όλων των απαιτουμένων μέτρων, ενεργειών και διαδικασιών, πριν, κατά την διάρκεια και μετά από την κρίση, ώστε να προστατευθούν οι άνθρωποι, το περιβάλλον, η οικονομία, οι πόροι, οι θέσεις, η πολιτική σταθερότητα.
Μια κακή διαχείριση κρίσεων μπορεί να αφανίσει δεκαετίες σκληρής εργασίας, εταιρική αξία πολλών εκατομμυρίων, μέσα σε λίγες μόλις ώρες.
Μια καλή διαχείριση κρίσεων ισχυροποιεί την θέση στην κοινωνία, αυξάνει την εμπιστοσύνη και το συναίσθημα της ασφάλειας όλων, δυναμώνει την αποδοχή ακόμη και στους πιο επιφυλακτικούς και προδιαγράφει ένα λαμπρό μέλλον.
Ο Διαχειριστής Κρίσεων δεν τρέπεται σε φυγή, ακόμη κι αν όλοι είναι εναντίον του και του επιρρίπτουν ευθύνες απανωτά και τον πιέζουν να παραιτηθεί, ενώ η κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη. Μένει και Υπομένει. Λειτουργεί και Συνεχίζει.
Ο Διαχειριστής Κρίσεων Αναλαμβάνει Πρωτοβουλίες. Είναι μια πολύ δύσκολη κι επίπονη διαδικασία, ιδιαίτερα εάν η ομάδα ή οι συνεργάτες ή οι εμπλεκόμενοι αντιμετωπίζουν προβλήματα και δυσκολεύονται ή διστάζουν να επιλέξουν ή να αποφασίσουν. Είναι η στιγμή όπου ο Διαχειριστής Κρίσεων ως Ηγέτης δίνει την εντολή «ακολουθείστε με, . . .», σηκώνει τα μανίκια και ξεκινά.
Ο Διαχειριστής Κρίσεων Αποφασίσει. Πολύ συχνά όταν ξεσπά μια κρίση, όταν ο χρόνος είναι εις βάρος της διαχείρισής της και όταν οι προτάσεις τρόπου δράσης πέφτουν βροχή με τα υπέρ και τα κατά της κάθε πρότασης, μέλη της ομάδας διαχείρισης ή συνεργάτες ή εμπλεκόμενοι δείχνουν ατολμία στο να αποφασίσουν τι απ’ όλα θα κάνουν, υπό τον φόβο του λάθους και των ευθυνών. Είναι η στιγμή όπου ο Διαχειριστής Κρίσεων ως Ηγέτης θα πει «αυτό θα κάνουμε, . . .», υπαγορεύοντας οδηγίες.
Ο Διαχειριστής Κρίσεων Αναλαμβάνει την Ευθύνη. Την ώρα της κρίσης όλοι είναι απρόθυμοι να αναλάβουν την ευθύνη πρωτοβουλιών, αποφάσεων, εντολών, δράσεων, ιδιαίτερα εάν πρέπει να παρακάμπτεται κάποια τυπική διαδικασία ή πρωτόκολλο, προς όφελος της ασφάλειας και της προστασίας. Όσο η κρίση κορυφώνεται τόσο η ευθύνη μετριάζεται και όσο η ευθύνη μετριάζεται τόσο η κρίση κερδίζει έδαφος. Είναι η στιγμή όπου ο Διαχειριστής Κρίσεων λέει «με δική μου ευθύνη . . .» συνεχίζοντας απρόσκοπτα το έργο του.
Εάν ο Διαχειριστής Κρίσεων αναλάβει την ευθύνη για τα τυχόν λάθη των εντολών του ή των αποφάσεών του, ελάχιστα θα επηρεάσει αυτό, την εικόνα και το κύρος του.
Εάν ο Διαχειριστής Κρίσεων δεν αναλάβει την ευθύνη και χρεώσει τα λάθη σε άλλους, βλάπτει πολύ σοβαρά την εικόνα και το κύρος του, γιατί δείχνει ότι ως Ηγέτης, ως Εντεταλμένος Ανώτερος Λειτουργός, δεν είναι διατεθειμένος να αναλάβει τις ευθύνες που του ανήκουν αποκλειστικά.